Koronavirüs nedeniyle Mart 2020’de uzaktan eğitime geçen okullarda bir yıl geride kaldı. Bu süreçte birçok kez yüz yüze eğitim kararı alınıp ertelendi. Son olarak 15 Şubat’ta köy okullarında, yüz yüze eğitime başlandı. 1 Mart’ta da ilkokullar, 8 ve 12. sınıflar ile özel eğitim okullarında salgının seyrine göre seyreltilmiş şekilde yüz yüze eğitime geçilmesi hedefleniyor. Milli Eğitim Bakanı Ziya Selçuk’un açıklamasına göre tüm sınıfların aynı anda ve tam zamanlı olarak yüz yüze eğitime geçmesi kısa vadede mümkün görünmüyor. Uzaktan eğitim sürecinde öğrenciler, öğretmenler ve veliler teknik problemler başta olmak üzere birçok sorunla boğuşuyor. Ancak bir de işin ekonomi boyutu var. Birçok sektörü etkileyen eğitimde, bazı iş kolları büyük zarar gördü. Özel okulların bir kısmı kapanırken bazısı personel azaltmak zorunda kaldı. Öte yandan okul kantinleri ve servisleri ise neredeyse hiç çalışamadı. Bu nedenle iflas edenler, sektör değiştirenler ya da kredilerle geçinmeye çalışanların sayısı oldukça fazla. Ekonomik sorunlarla uğraşan sektör temsilcilerine pandeminin etkilerini sorduk:

‘Doluluk yüzde 42’ye düştü’

Türkiye Özel Okullar Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Zafer Öztürk: “Çocuklarda yaşanan kayıp ayrı, okullarda yaşananlar ayrı. Özellikle okul öncesinde sorunlar ciddi boyuta ulaştı. Anaokullarının nerdeyse yarısı kapandı, durumu askıda olanlar da var. Öte yandan özel okullarda Aralık 2019’da, 220 bin 746 personelimiz vardı, bugün bu sayı 193 bin 474’e düştü. 2019’da doluluk oranı yüzde 49.67’ken bu oran yüzde 42.66’ya düştü. Özellikle Anadolu’daki özel okullar, zor durumda. Veliler de bankalara ödeme yapmakta zorlandı. Erken kayıt döneminde okullar hem velilere destek olmak hem de kendini ayakta tutmak için burs dilimlerini artırdı. Ödeme kolaylıkları sağlandı.

KDV oranı yüzde 1’e indirildi ancak 1 Haziran’dan sonra ne olacağı belli değil. Bir an önce karar verilmesini bekliyoruz. Şu an belli olmadığı için okullar, KDV hariç ücret veriyor. KDV tartışması bitmesi için açıklanması gerekir. Gelecek yıl için de KDV’nin yükseltilmemesini bekliyoruz. Aldığımız sinyaller bu yönde. Eğitimde koronavirüs nedeniyle yaşanan sorunların çözülmesi için uzun bir zaman gerekiyor. Çünkü gelecek yılların daha da zor olması bekleniyor. Eğitim başlasa bile bir anda toparlanmak mümkün değil. Ekonomi bir zincir, bir yerde sıkıntı varsa her yerde sıkıntı vardır.

‘Okul ücreti iade edilmez’

Bazı veliler koronavirüs nedeniyle hizmetin sözleşmede belirtildiği şekilde verilemediği gerekçesiyle özel okullardan ücret iadesi talebinde bulunuyor. İzmir İl Tüketici Hakem Heyeti, bir velinin başvurusu üzerine eğitim ücretinin kısmen iadesini kararlaştırdı. Kararın geneli yansıtamayacağını belirten Öztürk “Online eğitimin yüz yüze eğitim yerine geçtiği MEB tarafından açıklandı. Tüketici Hakem Heyeti, İzmir’deki okulun online eğitimini yeterli bulmadığı için mi bu kararı verdi bilemiyoruz. Bundan önce bu kararın tersinde yüzlerce olumsuz karar var. Yani söylendiği gibi bu sonuç, emsal olacak demek anlamsız. Burada hukuki bir dayanak yok.”

‘Kantinciler kovidzede sayılmalı’

Türkiye Kantinciler Güç Birliği Platformu Sözcüsü ve Ankara Kantinciler Odası Başkanı Bayram Şahin: “Son bir yılda ancak 20 gün açık kalabildik. Onda da zaten herkes gitmediği için çoğu kantinci açmadı. Üyelerimiz 2021 Eylül’e kadar pek umutlu gözükmüyor. Bu da 18 aylık süreçte kantincilerin evine ekmek götürememesi anlamına geliyor. Geçen yıl eylülde açılır umuduyla kredi kullandık. Erteleme yapıldı ama kredileri hiç kullanmadan faizli şekilde geri ödemeye başladık. Her sektör etkilendi ama kantinciler, servisçiler hiç çalışamadı. Ortalama 20 bin kantin işletmesi var. Bu konuda sektör analizi yapılmalı. Kapalı olanlara destek olunmalı. Nasıl afet bölgelerinde esnaflara yardım ediliyorsa kantinciler de ‘kovidzede’ sayılmalı. Çünkü bizim için afet etkisi yarattı. 18 ay iş yapamayan kimse ayakta kalamaz. İflas eden, başka işe yönelenler var. Kapalı kantine her ay damga vergisi, muhasebe ücreti, Bağ-Kur primi veriyoruz. Bunlarla ilgili yasal düzenlemeler yapılmalı. Para kazanamıyoruz bari borçlanmayalım.”

‘Servisçiler önlerini göremiyor’

İstanbul Umum Servis Aracı İşletmecileri Esnaf Odası (İSAROD) Başkanı Hamza Öztürk: “Boşta kalan arabaların başka iş seçmelerinin önüne geçildi. Servisçiler okulların açılması devamlı ertelendiğinden önlerini göremedi ve farklı bir işe de başlayamadı. 1 Mart’ta açılacak deniyor. Kaç öğrenci okula gidecek? Hiç çalışmamamıza rağmen riski sıfıra düşmüş sigortalar, yüzde 30-40 oranında arttı. Bandrole yüzde 25 zam geldi. Sigorta, bandrollerin, muayenelerin mahsuplaşılması lazım. Arabalar çalışmadığı için aküleri bitti. Ödeyemediğimiz kredilerin faizleri ve yeni hibeler konusunda destek bekliyoruz.”