Emeklilikte Ya?a Tak?lan ( Eyt ) ve bu nedenle henüz emekli olamam?? vatanda?lar?n merakla bekledi?i süreçte sona yakla??l?yor. Bu y?l?n sonuna do?ru tamamlanmas? planlanan çal??malar tamamland???nda taslak, Çal??ma ve Sosyal Güvenlik Bakan? Vedat Bilgin taraf?ndan Cumhurba?kan? Recep Tayyip Erdo?an'a sunulacak.

?LK YIL MAL?YET? 110 M?LYAR L?RAYI BULAB?L?R

Yüz binlerce insan heyecan içerisinde EYT çal??mas?n? beklerken, düzenlemenin hazineye ne kadara mal olaca?? ise merak ediliyor. Yakla??k 5 milyon ki?inin faydalanmas? beklenen çal??mada, tüm vatanda?lar?n ayn? anda emekli olamayaca?? öngörülüyor. Masada 3 formül tutulurken EYT'nin ilk y?l?nda hazineye maliyetinin ise; 90-110 milyar liray? bulaca?? tahmin ediliyor.

1 M?LYON K??? YARARLANAB?LECEK

Türkiye Gazetesi'nin haberine göre belirlenecek modelde, emekli olmak için y?l ve prim gününü doldurmak gerekiyor. Mesela, emeklilikte süre ?art? 25 y?l olarak al?nd???nda; ki?i, 25 y?l? doldursa bile prim gününü doldurmam?? olabiliyor. Benzer ?ekilde, 1999'un eylül ay? öncesinde i?e giren ki?inin de 25 y?l? dolmam?? kabul ediliyor. Bu nedenle emeklilik zaman?, 2024'ü bulabiliyor. Bu kapsamda EYT'de emekliliklerin topluca de?il, parça parça gerçekle?mesi söz konusu oluyor. Dolay?s?yla düzenlemeden ilk etapta ?artlar? ta??yan yakla??k bir milyon ki?inin yararlanmas? öngörülüyor. Vazgeçilen primlerle birlikte EYT'nin ilk y?l?nda hazineye 90-110 milyar lira aras? bir maliyet getirmesi bekleniyor.

3 FORMÜL GÜNDEMDE

Uzmanlar, EYT'lilerin bir k?sm?n?n tekrar çal??aca??n? veya emekli olanlar?n yerine yeni istihdamlar ile vazgeçilen primin bir k?sm?n yeniden kazan?laca??n? ve prim için borçlananlar?n ödemelerini hesaba katarak bu maliyetin daha da dü?ece?ini hesaplad?. Bu çerçevede, yükün aydan aya hem kademelendirilece?ini hem de dü?ece?ini belirtti. Uzmanlar söz konusu yükü "katlan?labilir" olarak nitelendirdi.

F?NLAND?YA MODEL?: Masadaki ilk seçenek, ayl?klardan bir miktar kesinti yap?larak herhangi bir ya? ?art? aranmaks?z?n 1999 öncesi i?e girenlerin emekli edilmesi. Bu formülde ayl?klardan yüzde 2-3 kesinti yap?l?yor ve emeklili?in önü aç?l?yor. Bu model daha önce Finlandiya'da uygulanm??t?. Finlandiya, daha sonra bu modelden vazgeçmi?ti.

YA?IN DÜ?ÜRÜLMES? MODEL?: EYT'de bir di?er seçenek de emeklilik ya??n?n dü?ürülmesi. Erkeklerin ve kad?nlar?n emeklili?inin 2-3 ya? kadar öne çekilmesini öngören formül de konu?uluyor. Uzmanlar ise bu seçene?in farkl? bir EYT sorunu ortaya ç?karaca??n?, ?imdikinden farkl? olarak sadece ya?a tak?lanlar?n, ya? aral???n?n de?i?ece?ini de?erlendiriyor.

1999 FORMÜLÜ: 8 Eylül 1999 öncesi i?e giren kad?nlarda 20 y?l, erkeklerde 25 y?l? ve prim gününü doldurmu? olanlar?n, do?rudan emekli edilmesi ise bir di?er alternatif. Uzmanlar, bu formülün en uygulanabilir metot oldu?unu ifade ediyor.

EYT PROBLEM?N?N KAYNA?I NE?

8 Eylül 1999 öncesi i?e girmi? olanlar için emeklilikte ya? ?art? aranm?yordu. O dönemde y?l ve prim gününü dolduran emekli olabiliyordu. Daha sonra emeklilik için kademeli olarak ya? ?art? getirilmi?ti. Bu da EYT s?k?nt?s?n? ortaya ç?karm??t?.