Çocuk ve ergenlerde görülen ve bazen 17 ya??na kadar hiç fark edilemeyen Dikkat Eksikli?i Hiperaktivite Bozuklu?u (DEHB) hakk?nda aç?klamalarda bulunan Psikoloji Bölümü Ö?retim Üyesi Doç. Dr. Neslim Güvende?er Doksat, hastal???n kal?t?msal oldu?unu söyledi. Doksat, "Baz? çocuklarda önde gelen belirtiler a??r? hareketlilik ve dürtüsellik, fevrilik ve dü?ünmeden davranmad?r. Bunlar?n yan?na ek olarak dikkat bozuklu?u da e?lik ediyor. Baz? çocuklarda ise dikkat eksikli?i belirtileri sadece ön planda oluyor ve hiperaktivite belirgin bir ?ekilde ortaya ç?km?yor. Bunlar genellikle uslu, kendi halinde oturan çocuklar oluyor. Çok yaramaz çocuklar hemen göze batarken, bu çocuklar sakin mizaçl?, kendi halinde, uyumlu ama tembel oluyor. Tembellik biraz daha tolere edilebiliyor. Bu yüzden y?llar boyu göz ard? edilebiliyor ve te?his almakta gecikebiliyoruz.  Kafeinli g?dalar, gazl? içecekler, yo?un karbonhidratl? g?dalar hiperaktiviteyi art?r?r. Bu g?dalar daha dozunda ve kontrollü verilmelidir" diye konu?tu.

DEHB'nin sebebi tamamen biyolojik 

DEHB'nin sebebinin biyolojik oldu?una dikkat çeken Doç. Dr. Neslim Güvende?er Doksat, Baz? aileler; biz kötü davrand?k, çat??mal? evlilik vard?, ilgilenemedik diyebiliyor. Bunlar de?il. Bu tamamiyle aln?m?z?n arkas?ndaki beyin lobunda planlamadan, dikkatten, hareketlilik frenlenmesinden, yarg?lamadan, organizasyondan ve s?ralamadan sorumlu. Bu bölgelerde kal?t?msal olarak dopamin dedi?imiz ara kimyasal maddelerin i?levinde bir problem oluyor dedi.

17 ya??na kadar fark edilemeyebiliyor 

Hiperaktif olan ve dürtüsellik olan çocuklar hemen fark edildi?ine dikkat çeken Doksat, Bu çocuklar s?n?fta çok hareketli, durmadan laf kesiyor, arkada?lar?n? k?zd?r?yor ve hemen fark ediliyorlar. Sakin olan ve tembel olarak de?erlendirilen çocuk neredeyse 12nci s?n?f kademelerinde fark edilebiliyor. S?nav sistemiyle yüz yüze kald???nda belirgin dikkate kar?? kay?plar ya?ad?klar?nda fark ediliyor. Bu da çok geç oluyor ifadelerini kulland?.

Depresyona kadar götürüyor; hayat kalitesini olumsuz etkiliyor 

Doç. Dr. Doksat, bu çocuklar?n yüksek zekalar?, iyi akademik potansiyelleri oldu?u halde akademik olarak çok geri kald?klar?na vurgu yaparak, Ba?ar?s?z olmak, özgüvenlerini örseliyor ve yetersizlik duygusu hissediyorlar. Çevreleri taraf?ndan sevilmeyen, istenmeyen, oyun bölen çocuklar oluyorlar ve d??lan?yorlar. Bu duygu da y?llar içerisinde bir yetersizlik ve özgüven eksikli?ine itiyor. Depresyona itebiliyor. Belki öldürmüyor ama hayat kalitesini son derece olumsuz etkiliyor. ?lkö?retim ça??nda tan? konmas? ve tedavilerine ba?lanmas? son derece önemli diye konu?tu.

Uzaktan e?itim ipucu verebilir; acil destek al?nmal? 

Uzaktan e?itim sürecinin hastal???n te?hisinde yard?mc? oldu?unu söyleyen Doç. Dr. Doksat, sözlerini ?öyle sürdürdü:

Uzaktan e?itim, ekran ba??nda oldu?u için her çocuk gibi bizim çocuk da s?k?l?yor diyerek bir ötelenme olabilir. Ancak pandeminin bu konuda bir avantaj? var. Aileler ö?retmenlerle konu?tuklar?nda, di?er çocuklar?n velileriyle konu?tuklar?nda Benim çocu?um 1-2 saat konsantre oluyor da sonra yava? yava? s?k?l?yor ama Benim çocu?um 10 dakika bile hiç konsantre olam?yor ayr?m? yap?lmal?. Bu ciddi bir alarm. Bunu görüyorsak DEHB sinyal veriyor olabilir ve h?zla yard?m aray???na geçebilirler. ?uan ki uzaktan e?itimden al?nabilecek maksimum fayday? çocuklar almak durumunda. Ekran ba?? e?itime çocuktur s?k?l?r?n ötesinde hiç konsantre olam?yorsa mutlaka bir profesyonelden yard?m almamal?lar.

Her yaramaz çocuk hiperaktif de?il! 

Her yaramaz çocu?un hiperaktif olmad???n? hat?rlatan Doksat, Çok hareketli olan her çocukta dürtüsellik ve dikkat sorunu var m? diye gözlemlemek ve ilkokul ö?retmeniyle mutlaka fikir al??veri?inde bulunmak gerekiyor. Bazen standart afacan, tatl?, yaramaz çocuk hiperaktif diye adland?r?l?rken; bazen de tam tersi olabiliyor. Bunun tek yolu ö?retmenlerle birebir görü?mede çocu?un akranlar?n neresinde oldu?unu sormakt?r dedi.

Erkeklerde daha fazla görülüyor 

DEHB'nin erkek çocuklar?nda daha fazla görüldü?ünü ifade eden Doç. Dr. Doksat, Normalde ilkö?retim ça??ndaki 100 çocuktan 3'ünde görülüyor ama erkeklerde 2-3 kat daha fazla ifadelerini kulland?.

K?rm?z? reçeteli ilaçlar, çocuklar? madde ba??ml?s? yapm?yor 

Hastal???n tedavisinde k?rm?z? reçeteli ilaçlar kulland?klar?n? söyleyen Doksat, "Birinci etapta k?rm?z? reçete kapsam?nda olan merkezi sinir sistemi uyar?c?lar?n? kullan?yoruz. Aileler k?rm?z? reçete kullan?yoruz, bu çocukta ba??ml?l?k m? yapacak? diye ürkmesin. Bu ilaçlar hiçbir çocukta ba??ml?l?k yaratmaz. Doktor tavsiyesiyle kullan?ld???nda art?s? var. ?htiyaç halinde veriyoruz ve dozlar ba??ml?l?k yapm?yor. Uyku kaç?rd??? için belirli saatlerde veriyoruz. Bu ilaçlar birçok t?bbi kontrolden sonra veriliyor. Çocuklarda büyüme ve geli?me gerili?i, madde ba??ml?l??? yapm?yor. Bu ilaçlar hayat boyu de?il, ihtiyaca göre kullan?l?yor" diye konu?tu.